Nieuwsbrief 13 januari 2023
Beste abonnees op de Tolerantie Campagne, deze keer houden we het knus. Elke week publiceer ik een nieuwsbrief met wat meer interactie, speciaal voor abonnees. Praat vooral terug! De eerdere nieuwsbrieven in deze reeks waren:
Ik beleef trouwens plezier aan de Substack app op mijn smartphone. De nieuwsbrieven verdwijnen dan niet in de mail en je hebt nog eens wat te lezen in een verloren uurtje.
We hebben het nog steeds over tolerantie voor intolerante politieke bewegingen. Er kwamen interessante reacties binnen!
Ook zonder meerderheid kan behoorlijke schade worden aangericht via systeem.
- Bastiaan R.
Eens. Volgens mij hebben wij het dan over twee methodes:
Geweld, intimidatie, terreur. Dat is ondervangen met het huidige ‘openbare orde’ criterium voor ontbinding van organisaties, politiek of anders.
Een antidemocratische partij verwerft beduidende steun (parlementair of buitenparlementair) en zet die in om het democratische systeem te saboteren of te ontwrichten. Hoe doe je dat, als je geen gebruik maakt van geweld, intimidatie en terreur? Zijn daar historische voorbeelden van?
En dan hebben we ook nog het partijverbod als zwaard van Damocles. Partijen kennen het risico dat hun partij verboden wordt, en houden die grens scherp in de gaten om niet over de schreef te gaan. Legio voorbeelden: Vlaams Belang, Alternative für Deutschland, Rassemblement National (Frankrijk), Fratelli d'Italia, maar ook islamistische partijen als Islam en de Arabisch-Europese Liga in België en de internationale Hizb ut-Tahrir beweging.
Er alleen over praten en je verenigen met gelijkgezinden geen illegale actie mag zijn, zoals dat wel in het wetsvoorstel wordt voorgesteld. Met een dergelijk criterium kan je een heleboel partijen verbieden. Het bestormen van het parlement, mensen discrimineren, rechters / politici intimideren, de overheid omverwerpen: die zijn allemaal al illegaal en moeten vervolgd worden als er naar gehandeld wordt. Bij het oproepen tot wat SCOTUS ‘imminent lawless action’ noemde in Brandenburg v. Ohio trek ik ook de grens.
- Matthijs T.
Zie hierboven.
Een partij die aan de macht is gekomen hoeft niet daadwerkelijk alles ‘af te schaffen’ om schade te veroorzaken
- Bastiaan R.
Ja, dat is een lastige kwestie. Vier hypothetische situaties, met de vraag: is dit een ondermijning van de democratie?
Een partij wil sharia-rechtbanken invoeren. Een parallel rechtssysteem, noemen sommigen dat. Maar de voorstanders noemen het gewoon religieuze arbitrage.
Een partij wil ‘eigen volk eerst’ tot uitvoering brengen. Vlaams Blok stelde destijds voor om autochtone Vlamingen voorrang te geven bij sociale huisvesting, een bouwstop op moskeeën, gescheiden onderwijs voor vreemdelingen in voorbereiding op hun uitzetting, etc.
Een partij wil radicale hervorming van de democratie. Het wil het parlement afschaffen, en in plaats daarvan een directe democratie invoeren.
Een partij wil bijzondere scholen, waaronder katholiek, christelijk of islamitisch onderwijs afschaffen. Alleen nog maar openbaar onderwijs. Daarvoor moet artikel 23 van de Grondwet worden gewijzigd. Maar dat artikel staat in hoofdstuk 1 van de Grondwet, beschermd door de wet Politieke partijen.
De wetgever zal misschien zeggen: dit zijn weliswaar allemaal aantastingen van grondbeginselen van de democratische rechtsstaat, maar alleen daadwerkelijke en ernstige bedreigingen komen in aanmerking voor een verbod. Maar welke van de bovenstaande schendingen zijn dan daadwerkelijk en ernstig, en hoe bepaal je dat?
We hebben directe democratie nodig, het huidige systeem toont gedurende de afgelopen jaren bijna dagelijks haar failliet. Er dient gedesinfecteerd te worden. In plaats van politieke partijen verbieden een paar stappen verder. Hoofdelijke stemming over alle onderwerpen. Power to the people, wisdom of the crowds!
- Marc D.
Ik denk dat een oplossing wellicht te vinden is in het idee dat de staat toestemming moet hebben van ruim 50% van de kiezers om beleid te voeren. Waarom niet 75%? Dit zorgt er voor dat de overheid alleen dingen doet waar een ruime meerderheid van kiezers het me eens is. Ik zou dit ook combineren met een soort van geldigheidstermijn voor alle wetgeving: wetten vervallen automatisch na (bijv) 10 jaar.
- Gideon M.
Oei Gideon en Marc, ik zou maar geen politieke partij oprichten!
Tolerantie heeft kenmerken. Als politieke partijen een of meer van die kenmerken wil elimineren of fundamenteel veranderen, dan lijkt me dat voldoende reden om zo’n poging te blokkeren. En daarmee de tolerantie te verdedigen. En in één klap de tolerantie-paradox geëlimineerd.
- Marc D.
Het kenmerk van tolerantie is juist dat het openstaat voor verstorende elementen. Dat is de paradox. Vergeef me, ik ben geen bioloog, maar stel dat je de open democratie voorstelt als een lichaam dat allemaal micro-organismen herbergt. Darmflora, bacteriën, bacillen, virussen, weet ik veel. Die heb je allemaal nodig, ze interacteren met het lichaam. Soms komt er een micro-organisme binnen dat het lichaam aanvalt. Daar heb je afweercellen tegen, of andere micro-organismen die de schadelijke organismen neutraliseren. Die schadelijke organismen heb je nodig, omdat dat je daarmee je immuunsysteem traint. Als er dan een keer een echt schadelijk virus binnendringt, heb je tenminste genoeg afweer.
Anti-tolerant tegen wie of wat? Ik zie huidige politieke partijen anti tolerant zijn tegen andersdenkenden. Ik zie een glijdende schaal. Er heeft onder toezicht oog van deze huidige regering veel censuur plaatsgevonden de afgelopen 3 jaar. Een meer dan kwalijke zaak die de voorpagina's niet haalt. Leven we al weer in een fascistische samenleving? Groot kapitaal samen met politici versus de burger? Ik maak me hier grote zorgen over.
- Marlies R.
Zo lang die andersdenkenden niet anti-democratisch zijn, speelt de tolerantieparadox niet.
Wie anders denkt, heeft natuurlijk allerlei democratische rechten. Je kunt stemmen op de partij die je het minst tegenstaat, je kunt er ook zelf een oprichten, je hebt sociale media, je kunt een vereniging van andersdenkenden oprichten, je kunt naar de rechter stappen, je kunt demonstreren. Waar jij je vermoedelijk zorgen om maakt, is dat de overheid ook de macht heeft om op andere manieren de opinie bij te sturen dan met een frontaal verbod. Dat is waar, maar ik weet niet of je dat met politieke tolerantie helemaal kunt aanpakken.
In de Tolerantie Campagne komt later nog een nieuwsbrief over het morele ideaal van autonomie. Overheden moeten de autonomie van burgers zo veel mogelijk in stand houden, zo veel mogelijk werken op basis van consensus, gewetensvol neutraal zijn, geen informatie manipuleren of achterhouden. Volgens mij gaat jouw bezwaar vooral daarover.
Een andere kwestie is die van het hellend vlak, waarbij de bescherming van grondrechten als verbodsgrond voor politieke partijen wordt opgenomen. Een voorbeeld is artikel 1 van de Grondwet: het verbod op discriminatie kan heel extensief worden uitgelegd, en daarmee op een listige manier een verbodsgrond gaan vormen voor politieke partijen.
Een hypothetisch voorbeeld. Stel dat een politieke partij een wijziging wilt aanbrengen in de systematiek van het Gemeentefonds. Dat klinkt als heel saai en technocratisch. Maar stel nou dat die wijziging feitelijk inhoudt dat gemeenten met veel katholieke inwoners stelselmatig minder geld krijgen uit de staatskas. Dat is natuurlijk helemaal niet de opzet, maar statistisch kun je aantonen dat dat wel het effect is. Kun je dan betogen dat die politieke partij feitelijk discriminerend te werk gaat, en daarmee artikel 1 van de Grondwet schendt, een verbodsgrond voor politieke partijen?
Als de kiezer genoeg heeft van de democratie, dan moeten ze vroeg of laat op de pijnlijke blaren zitten!
- Ernst V.
Dat is waar. Maar soms is de democratie zo’n zooitje dat mensen gaan nadenken over alternatieven. De opkomst van anti-democratische partijen is dan een soort barometer van maatschappelijke onvrede over het functioneren van de overheid. Je kan dan natuurlijk zeggen: ik maak de barometer stuk, dan komt er ook geen storm.
Tot zover de reacties.
Reageren kan direct in de app. Ik ben vandaag veel online, dus we kunnen het er nog over hebben!
Wat kun je verder verwachten?
Aanstaande zondag begin ik aan een reeks over een ander tolerantie-onderwerp.
Aanstaande dinsdag volgt de derde nieuwsbrief over politieke tolerantie. We duiken dan de filosofie in. Daarna volgen nog twee nieuwsbrieven in deze reeks: een over het boek Weerbare Democratie van prof. Bastiaan Rijpkema. En een week later over het wetsvoorstel Politieke partijen.
Ik ben nu een week aan het publiceren, en het aantal abonnees is gestaag gegroeid naar 36. Doel is uiteindelijk 2000 abonnees, dus we zijn er nog lang niet. Als je dit een goed project vindt, deel het dan vooral!
Groeten uit Medellin!
Kaj